آشنایی با اصطلاحات رایج در بازار عمده فروشی خرما

بازار عمده فروشی خرما، مانند هر بازار تخصصی دیگری، دارای اصطلاحات و واژگان خاص خود است که آشنایی با آن‌ها برای فعالان این حوزه، از باغداران و تولیدکنندگان گرفته تا تجار و صادرکنندگان، امری ضروری است. این اصطلاحات به درک بهتر کیفیت، نوع، بسته‌بندی و فرآیندهای معاملاتی کمک کرده و ارتباطات تجاری را تسهیل می‌بخشد. در این راهنمای جامع، به بررسی مهم‌ترین و رایج‌ترین اصطلاحات این بازار می‌پردازیم.

دسته‌بندی اصطلاحات

اصطلاحات رایج در بازار خرما را می‌توان به چند دسته اصلی تقسیم کرد:

1. انواع و ارقام خرما: نام‌هایی که برای شناسایی خرماهای مختلف به کار می‌رود.
2. درجه‌بندی و کیفیت: واژگانی برای توصیف کیفیت، اندازه و ظاهر خرما.
3. فرآوری و بسته‌بندی: اصطلاحات مربوط به مراحل آماده‌سازی و بسته‌بندی خرما.
4. اصطلاحات معاملاتی و لجستیک: واژگان مرتبط با خرید، فروش و حمل‌ونقل.

انواع بسته بندی خرما

انواع و ارقام خرما

ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان خرما در جهان است و تنوع ارقام آن بسیار بالاست. در بازار عمده، برخی از ارقام به دلیل حجم تولید و تقاضای بالا، شناخته‌شده‌تر هستند.

مضافتی (Mazafati): معروف‌ترین و محبوب‌ترین خرمای ایران، به‌ویژه در بازار داخلی. این خرما با رنگ مشکی، پوستی نازک، گوشتی و رطوبت بالا شناخته می‌شود. بهترین نوع آن در بم کرمان کشت می‌شود.
کبکاب (Kabkab): یکی از مهم‌ترین ارقام صادراتی که به رنگ قهوه‌ای تیره، بیضی‌شکل و با شیرینی مطلوب است. عمده تولید آن در استان‌های فارس و بوشهر (دشتستان) صورت می‌گیرد.
پیارم (Piarom): گران‌ترین و لوکس‌ترین خرمای ایران که به “خرمای شکلاتی” نیز معروف است. این خرما پوستی نازک و چروکیده دارد که کاملاً به گوشت آن چسبیده و ظاهری زیبا به آن بخشیده است. خاستگاه اصلی آن حاجی‌آباد هرمزگان است.
استعمران (Sayer): این رقم که به “سایر” نیز مشهور است، بیشترین حجم صادرات خرمای ایران را به خود اختصاص می‌دهد. نیمه‌خشک بودن، قند بالا و قابلیت نگهداری طولانی‌مدت از ویژگی‌های اصلی آن است. مرکز تولید آن استان خوزستان است.
زاهدی (Zahedi): خرمایی خشک یا نیمه‌خشک با رنگ زرد متمایل به قهوه‌ای و شکلی بیضی یا تخم‌مرغی. به دلیل قند مناسب و نگهداری آسان، در صنایع تبدیلی و صادرات محبوبیت دارد.
ربی (Rabbi): خرمایی نیمه‌خشک، گوشتی با رنگ قرمز تیره متمایل به مشکی که در استان سیستان و بلوچستان کشت می‌شود.
شاهانی (Shahani): خرمایی با بافت نرم و رنگ قهوه‌ای روشن که بیشتر در استان فارس تولید و مصرف می‌شود.
خاصویی (Khasoei): خرمایی ریز، گوشتی و بسیار شیرین که از نظر ظاهری شباهت زیادی به بامیه دارد و در استان بوشهر کشت می‌شود.

در جدول زیر می‌توانید مشخصات کلیدی برخی از ارقام مهم را مشاهده کنید:

درجه‌بندی و کیفیت (سورتینگ)

کیفیت خرما بر اساس اندازه، ظاهر، رنگ، تازگی و نبود آفات تعیین می‌شود.

خرمای سوپر سلکت (Super Select): بهترین و باکیفیت‌ترین نوع خرما. درشت، یکدست، بدون لهیدگی، لک و هرگونه ضایعه ظاهری. این نوع خرما معمولاً برای صادرات به بازارهای لوکس استفاده می‌شود.
خرمای سلکت (Select): کیفیت خوبی دارد اما ممکن است کمی در اندازه و ظاهر با نوع سوپر تفاوت داشته باشد.
گرید B یا درجه دو: خرمایی با کیفیت متوسط که ممکن است ترکیبی از اندازه‌های مختلف یا دارای لک‌های جزئی باشد. این نوع بیشتر برای مصارف داخلی یا بازارهای صادراتی با حساسیت کمتر به کار می‌رود.
خرمای ضایعاتی یا صنعتی: خرمایی که به دلیل لهیدگی، ریز بودن بیش از حد، شکرک زدن یا آفات، مناسب مصرف مستقیم نیست و به کارخانه‌ها برای تولید محصولاتی مانند شیره خرما، الکل، سرکه و خوراک دام فروخته می‌شود.
شیره و شهد خرما: منظور از شیره، مایعی است که به طور طبیعی از خرمای مرطوب (مانند مضافتی) در اثر فشار در بسته‌بندی خارج می‌شود. وجود شیره طبیعی و به اندازه، نشانه تازگی است. “شهد” نیز گاهی به همین معنا به کار می‌رود.
شکرک زدن (Crystallization): فرآیندی که در آن قند موجود در خرما (به‌ویژه در دماهای پایین) متبلور شده و به صورت دانه‌های شکر روی پوست یا داخل میوه ظاهر می‌شود. این پدیده لزوماً نشانه فساد نیست اما از کیفیت ظاهری محصول می‌کاهد.
کرم‌خوردگی و آفت‌زدگی: وجود هرگونه حشره، لارو یا تخم آفت در خرما که کیفیت آن را به‌شدت کاهش می‌دهد.

خرما شکلاتی

فرآوری و بسته‌بندی

فرآیند آماده‌سازی خرما برای عرضه در بازار، شامل مراحل و اصطلاحات خاصی است.

سورتینگ (Sorting): فرآیند جداسازی و دسته‌بندی خرما بر اساس اندازه، کیفیت و رنگ. این کار می‌تواند به صورت دستی یا با دستگاه‌های سورتینگ انجام شود.
شستشو و روغن‌کاری: برخی از ارقام خرما (به‌ویژه انواع خشک و نیمه‌خشک) برای بهبود ظاهر و ماندگاری، شسته شده و با پارافین خوراکی یا روغن‌های گیاهی براق می‌شوند.
هسته‌گیری (Pitting): فرآیند جدا کردن هسته از گوشت خرما که معمولاً برای ارقامی مانند استعمران جهت مصارف صنعتی یا تهیه خرمای بدون هسته انجام می‌شود.
کلاهک‌گیری یا دم‌گیری (Capping): جدا کردن کلاهک یا دم خرما که در برخی موارد برای تمیزی و زیبایی بیشتر محصول انجام می‌شود.
بسته‌بندی فله (Bulk): عرضه خرما در کارتن‌های بزرگ ۵ یا ۱۰ کیلوگرمی که معمولاً برای فروش به سایر کارخانه‌های بسته‌بندی یا عمده‌فروشان بزرگ استفاده می‌شود.
*بسته‌بندی مصرف‌کننده (Consumer Pack): بسته‌بندی‌های کوچک با وزن‌های مختلف (از ۲۵۰ گرم تا ۲ کیلوگرم) که برای عرضه مستقیم در فروشگاه‌ها طراحی شده‌اند.
کارتن مادر (Master Carton): کارتن بزرگی که تعداد مشخصی از بسته‌های کوچک مصرف‌کننده را در خود جای می‌دهد.
وکیوم (Vacuum): نوعی بسته‌بندی که در آن هوای داخل بسته خارج می‌شود تا ماندگاری محصول افزایش یابد. این روش برای خرماهای نیمه‌خشک مانند استعمران رایج است.

شیره خرماخانگی:چگونه درخانه شیره خرما اصل درست کنیم؟

اصطلاحات معاملاتی و لجستیک

در فرآیند خرید و فروش و حمل‌ونقل نیز واژگانی وجود دارد که آشنایی با آن‌ها ضروری است.

تحویل درب نخلستان/کارخانه (Ex-Works): قیمتی که فروشنده برای تحویل محصول در محل تولید (نخلستان یا کارخانه) اعلام می‌کند و هزینه‌های بارگیری و حمل‌ونقل بر عهده خریدار است.
تحویل روی کامیون (FOB – Free On Board): در این حالت، فروشنده مسئولیت دارد که محصول را تا بندر مشخص شده حمل کرده و روی کشتی تحویل دهد. سایر هزینه‌ها از جمله کرایه حمل دریایی و بیمه بر عهده خریدار است. (این اصطلاح بیشتر در صادرات کاربرد دارد).
سردخانه: محلی برای نگهداری خرماهای تر و نیمه‌تر مانند مضافتی و کبکاب در دمای کنترل‌شده (معمولاً بین ۰ تا ۵ درجه سانتی‌گراد) برای حفظ تازگی و جلوگیری از فساد.
تناژ (Tonnage): واحد اندازه‌گیری وزن در معاملات عمده که معادل ۱۰۰۰ کیلوگرم است.
پیش‌خرید: توافقی که طی آن خریدار محصول را قبل از فصل برداشت با قیمتی مشخص از کشاورز یا تولیدکننده خریداری می‌کند.
نمونه (Sample): مقدار کمی از محصول که برای ارزیابی کیفیت توسط خریدار ارسال می‌شود. معامله نهایی معمولاً بر اساس تطابق کل بار با نمونه ارسالی انجام می‌شود.

آشنایی با این اصطلاحات به شما کمک می‌کند تا با دیدی بازتر و درکی عمیق‌تر در بازار پویای خرما فعالیت کرده و تصمیمات تجاری بهتری اتخاذ نمایید.