رب گوجه جز کدام گروه غذایی است؟ پاسخ دقیق براساس بشقاب سلامت

یکی از پرتکرارترین سوالات در دنیای تغذیه و آشپزی، به خصوص برای کسانی که به دنبال یک رژیم غذایی سالم و اصولی هستند، این است: “رب گوجه فرنگی دقیقاً در کدام گروه غذایی قرار می‌گیرد؟” آیا باید آن را در گروه میوه‌ها حساب کنیم چون از گوجه‌فرنگی (که از نظر گیاه‌شناسی یک میوه است) تهیه شده؟ یا به دلیل کاربردش در غذاهای اصلی، جزو سبزیجات است؟

پاسخ کوتاه و قطعی بر اساس استانداردهای جهانی تغذیه مانند “بشقاب سلامت من (MyPlate)” که جایگزین هرم غذایی شده، این است که رب گوجه فرنگی در گروه سبزیجات طبقه‌بندی می‌شود.

در این مقاله جامع، به طور کامل توضیح می‌دهیم که چرا این طبقه‌بندی صورت گرفته، تفاوت نگاه گیاه‌شناسی و تغذیه‌ای چیست و چگونه می‌توانید از این ماده غذایی ارزشمند به بهترین شکل در رژیم غذایی خود استفاده کنید.

بشقاب سلامت چیست و چرا مرجع ماست؟

“بشقاب سلامت” یک راهنمای بصری ساده است که توسط متخصصان تغذیه دانشگاه هاروارد و وزارت کشاورزی آمریکا (USDA) طراحی شده تا به مردم کمک کند وعده‌های غذایی سالم و متعادلی داشته باشند. این بشقاب به چهار بخش اصلی تقسیم می‌شود:
سبزیجات (بزرگترین بخش)
غلات کامل
پروتئین سالم
میوه‌ها

در این مدل، طبقه‌بندی مواد غذایی نه بر اساس تعریف گیاه‌شناسی، بلکه بر اساس نقش تغذیه‌ای و نحوه مصرف آن‌ها در رژیم غذایی روزانه انجام می‌شود.

چرا گوجه‌فرنگی (و رب آن) در گروه سبزیجات است؟

اینجاست که باید تفاوت بین دو دیدگاه را درک کنیم:

۱. دیدگاه گیاه‌شناسی (Botanical View)
از نظر علمی و گیاه‌شناسی، هر بخشی از گیاه که از گل آن توسعه یافته و حاوی دانه باشد، میوه محسوب می‌شود. از این منظر، گوجه‌فرنگی، کدو، بادمجان و حتی خیار همگی میوه هستند.

۲. دیدگاه تغذیه‌ای و آشپزی (Nutritional/Culinary View)
در دنیای تغذیه و آشپزی، ما غذاها را بر اساس طعم، بافت و کاربردشان دسته‌بندی می‌کنیم. گوجه‌فرنگی:
دارای قند پایین و طعم اومامی (Umami) و ترش است، نه شیرین.
به عنوان بخش اصلی غذاهای شور و اصلی (مانند خورش‌ها، پاستا، املت) استفاده می‌شود، نه به عنوان دسر یا میان‌وعده شیرین.
پروفایل مواد مغذی آن (ویتامین‌ها و مواد معدنی) شباهت بیشتری به سبزیجات دارد.

به همین دلیل، متخصصان تغذیه در سراسر جهان و در مدل “بشقاب سلامت”، گوجه‌فرنگی و تمام فرآورده‌های آن مانند رب، پوره و سس را قاطعانه در گروه سبزیجات قرار می‌دهند.

از گوجه‌فرنگی تا رب گوجه: آیا گروه غذایی تغییر می‌کند؟

خیر. رب گوجه فرنگی در واقع شکل غلیظ شده سبزیِ گوجه فرنگی است. این فرآیند تغلیظ نه تنها گروه غذایی آن را تغییر نمی‌دهد، بلکه برخی از خواص آن را نیز تقویت می‌کند:

افزایش لیکوپن: لیکوپن یک آنتی‌اکسیدان بسیار قوی است که عامل رنگ قرمز گوجه‌فرنگی است. فرآیند حرارت دادن و پختن گوجه‌فرنگی برای تهیه رب، باعث می‌شود قابلیت جذب لیکوپن در بدن به شدت افزایش یابد. این ماده در پیشگیری از انواع سرطان و بیماری‌های قلبی موثر است.
غلظت مواد مغذی: رب گوجه منبع فشرده‌ای از ویتامین C، پتاسیم و ویتامین‌های گروه B است.

برای درک بهتر تفاوت ارزش غذایی، جدول زیر مقایسه ۱۰۰ گرم گوجه فرنگی تازه و ۱۰۰ گرم رب گوجه فرنگی را نشان می‌دهد.

چگونه رب گوجه را در بشقاب سلامت خود بگنجانیم؟

با توجه به اینکه رب گوجه فرنگی جزو سبزیجات است، مصرف آن به تامین سهمیه روزانه سبزیجات شما کمک می‌کند.

یک واحد معادل: به طور کلی، دو قاشق غذاخوری رب گوجه فرنگی معادل یک واحد سبزی در نظر گرفته می‌شود.
بهترین روش مصرف: از آن به عنوان پایه سس‌ها، خورش‌ها، سوپ‌ها و غذاهای مبتنی بر سبزیجات استفاده کنید. ترکیب رب گوجه با کمی روغن سالم (مانند روغن زیتون) جذب لیکوپن را باز هم افزایش می‌دهد.
نکته مهم: هنگام خرید رب گوجه صنعتی، به برچسب آن توجه کرده و گزینه‌های کم‌نمک (Low Sodium) را انتخاب کنید تا از دریافت بیش از حد سدیم جلوگیری نمایید.

پس دفعه بعدی که در حال پختن یک خورش قیمه یا سس ماکارونی خوشمزه هستید، با اطمینان بدانید که با افزودن رب گوجه، در حال اضافه کردن یک واحد سبزیجات غنی از آنتی‌اکسیدان به وعده غذایی خود هستید. هرچند گوجه‌فرنگی از نظر گیاه‌شناسی یک میوه است، اما در بشقاب سلامت شما، جایگاه ثابتی در کنار کلم بروکلی، اسفناج و هویج دارد و نقش یک سبزی پرخاصیت را ایفا می‌کند.