رب گوجه فرنگی سرد است یا گرم

در این مقاله جامع از مجله کهن طعم به طبع رب گوجه فرنگی می پردازیم. رب گوجه فرنگی سرد است یا گرم؟ با ما در این مقاله همراه باشید.پ

رب گوجه فرنگی سرد است یا گرم؟ پاسخی جامع از دیدگاه طب سنتی

رب گوجه فرنگی یکی از پرکاربردترین چاشنی‌ها در آشپزخانه ایرانی است که رنگ، طعم و لعاب بی‌نظیری به غذاها می‌بخشد. از خورش قیمه و آبگوشت گرفته تا انواع املت و ماکارونی، حضور رب گوجه فرنگی تقریبا همیشگی است. اما سوالی که برای علاقه‌مندان به طب سنتی و تغذیه سالم پیش می‌آید این است که مزاج یا طبع این ماده غذایی پرمصرف چیست؟ آیا رب گوجه فرنگی سرد است یا گرم؟

پاسخ به این سوال نیازمند بررسی دقیق مزاج ماده اولیه آن، یعنی گوجه فرنگی، و سپس تأثیر فرآیندهای پخت و تغلیظ بر آن است.

۱. مزاج شناسی گوجه فرنگی خام

برای درک طبع رب، ابتدا باید به سراغ ریشه آن، یعنی گوجه فرنگی برویم. از دیدگاه حکمای طب سنتی، گوجه فرنگی خام دارای مزاج سرد و تر (Sard va Tar) است. دلایل این تشخیص عبارتند از:

رطوبت بالا: گوجه فرنگی سرشار از آب است که این ویژگی به آن خاصیت “تری” می‌بخشد.
اثر خنک‌کنندگی: مصرف گوجه فرنگی خام می‌تواند به کاهش حرارت بدن و رفع عطش کمک کند، که این خود نشانه‌ای از “سردی” مزاج آن است.
تولید خلط بلغم:مصرف زیاد گوجه فرنگی خام، به خصوص در افراد سردمزاج، می‌تواند منجر به افزایش خلط بلغم (یکی از اخلاط چهارگانه با طبیعت سرد و تر) در بدن شود. این موضوع می‌تواند علائمی مانند سستی، بی‌حالی، دردهای مفصلی و مشکلات گوارشی را تشدید کند.

به همین دلیل است که در طب سنتی توصیه می‌شود افراد بلغمی و سوداوی مزاج در مصرف گوجه فرنگی خام احتیاط کنند.

آیا رب گوجه گرم است یا سرد؟

۲. تحول مزاج: از گوجه فرنگی تا رب گوجه فرنگی

حال به بخش اصلی ماجرا می‌رسیم. رب گوجه فرنگی محصولی است که از پختن، صاف کردن و تغلیظ آب گوجه فرنگی به دست می‌آید. این فرآیندها به طور کامل مزاج ماده اولیه را دگرگون می‌کنند:

حرارت دیدن (پختن): مهم‌ترین عامل در تغییر مزاج، فرآیند پختن است. حرارت، به خودی خود، دارای مزاج گرم و خشک است. وقتی گوجه فرنگی برای ساعت‌های طولانی پخته می‌شود، سردی ذاتی آن از بین رفته و به سمت گرمی متمایل می‌شود.
کاهش رطوبت (تغلیظ): با تبخیر شدن بخش عمده‌ای از آب گوجه فرنگی، از میزان “تری” آن به شدت کاسته شده و ماده‌ای غلیظ و خشک‌تر به دست می‌آید.
افزودن نمک: نمک به عنوان یک نگهدارنده طبیعی به رب اضافه می‌شود. مزاج نمک در طب سنتی گرم و خشک است. افزودن نمک، خود عامل دیگری برای تقویت گرمی رب گوجه فرنگی است.

نتیجه‌گیری نهایی: با توجه به این سه عامل کلیدی (حرارت، تغلیظ و نمک)، مزاج رب گوجه فرنگی از سرد و تر به سمت اعتدال و گرمی (Mo’tadel رو به Garm) تغییر می‌کند. هرچند ممکن است برخی آن را معتدل بدانند، اما به دلیل فرآیند پخت طولانی و وجود نمک، کفه گرمی آن سنگین‌تر است. بنابراین، رب گوجه فرنگی دیگر خواص سردی گوجه خام را ندارد.

۳. مصلحات رب گوجه فرنگی

“مصلح” در طب سنتی به ماده‌ای گفته می‌شود که عوارض جانبی احتمالی یک خوراکی را اصلاح کرده و به هضم و جذب بهتر آن کمک می‌کند. با اینکه طبع رب به سمت گرمی می‌رود، اما همچنان برای برخی افراد، به خصوص آن‌هایی که مزاج گرم و خشک (صفراوی) دارند، مصرف زیاد آن می‌تواند باعث ایجاد جوش، خارش پوستی و احساس گرگرفتگی شود.

بهترین مصلحات برای رب گوجه فرنگی که معمولاً در فرآیند پخت غذاها نیز به کار می‌روند عبارتند از:

روغن زیتون: دارای طبع گرم و تر است و می‌تواند خشکی احتمالی رب را متعادل کند.
ادویه‌های گرم: زردچوبه، فلفل سیاه، زنجبیل و دارچین علاوه بر بهبود طعم، به تعادل مزاجی غذا کمک شایانی می‌کنند.
سبزیجات معطر: استفاده از سبزیجاتی مانند ریحان و آویشن در کنار غذاهایی که رب دارند، مفید است.

طبع و مزاج رب گوجه فرنگی

۴. جدول مقایسه مزاج گوجه فرنگی و رب گوجه فرنگی

در زیر یک جدول مقایسه‌ای برای درک بهتر تفاوت‌ها ارائه شده است.

در نهایت می‌توان با اطمینان گفت که رب گوجه فرنگی، بر خلاف ماده اولیه خود، طبعی گرم و معتدل دارد. این چاشنی محبوب نه تنها ضرری برای افراد سرد مزاج ندارد، بلکه می‌تواند به اصلاح سردی بسیاری از غذاها مانند مرغ (سرد و تر) یا ماهی (سرد و تر) کمک کند. با این حال، همانند هر ماده غذایی دیگری، اصل تعادل و میانه روی در مصرف آن کلید سلامتی است. افراد گرم مزاج نیز بهتر است در مصرف آن زیاده‌روی نکرده و حتماً از مصلحات ذکر شده در کنار آن استفاده نمایند تا از خواص بی‌نظیر آن بدون هیچ‌گونه عارضه‌ای بهره‌مند شوند.