پارامترهای کیفی خرمای صادراتی بر اساس ISIRI 285
ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان خرما در جهان، نقشی کلیدی در بازارهای بین‌المللی ایفا می‌کند. برای حفظ این جایگاه و رقابت موثر در عرصه جهانی، رعایت استانداردهای کیفی امری ضروری است. استاندارد ملی ایران به شماره 285 (ISIRI 285) که تحت عنوان “خرما – ویژگی‌ها و روش‌های آزمون” شناخته می‌شود، مرجع اصلی برای تعیین کیفیت خرمای صادراتی است. این استاندارد با هدف یکسان‌سازی ویژگی‌های محصول، تضمین سلامت و کیفیت و ایجاد زبان مشترک بین تولیدکننده، صادرکننده و خریدار تدوین شده است. در این مقاله به تفصیل پارامترهای کیفی خرمای صادراتی را بر اساس این استاندارد بررسی خواهیم کرد.
استاندارد خرمای صادراتی
اهمیت استاندارد ISIRI 285 در صادرات خرما
استاندارد 285 تنها یک سری قوانین خشک و بی‌روح نیست، بلکه یک نقشه راه برای موفقیت در صادرات است. رعایت این استاندارد مزایای زیر را به همراه دارد:
افزایش اعتماد خریداران بین‌المللی: ارائه محصولی مطابق با یک استاندارد معتبر، اعتماد مشتری را جلب می‌کند.
کاهش ریسک برگشت کالا: با کنترل کیفیت بر اساس پارامترهای مشخص، احتمال رد شدن محموله در گمرک مقصد به شدت کاهش می‌یابد.
ایجاد ارزش افزوده: خرمای استاندارد، قیمت بالاتری در بازارهای جهانی دارد و سودآوری بیشتری برای صادرکننده به ارمغان می‌آورد.
حفظ اعتبار برند ملی: کیفیت بالای محصولات صادراتی، به اعتبار نام “ایران” در بازارهای جهانی کمک می‌کند.
ویژگی‌های عمومی خرمای صادراتی طبق استاندارد 285
بر اساس این استاندارد، خرمای صادراتی باید دارای ویژگی‌های کلی زیر باشد:
1. تمیزی و سلامت ظاهری: خرما باید تمیز و عاری از هرگونه آلودگی قابل مشاهده مانند گرد و غبار، خاک، شن و بقایای گیاهی باشد.
2. عاری بودن از آفات: محصول باید کاملاً بدون آفت زنده (مانند کنه، شپشک و…) و آثار خسارت ناشی از آفات (مانند سوراخ‌شدگی، فضولات و…) باشد.
3. فاقد بوی نامطبوع: خرما نباید هیچ‌گونه بوی خارجی غیرطبیعی مانند بوی ترشیدگی، کپک‌زدگی یا بوی مواد نفتی و شیمیایی داشته باشد.
4. فاقد طعم نامطبوع: طعم خرما باید طبیعی و شیرین بوده و هیچ‌گونه طعم ترشیدگی، تلخی یا طعم‌های بیگانه دیگر در آن حس نشود.
5. رنگ و ظاهر یکنواخت: رنگ میوه‌ها در یک بسته‌بندی باید تا حد امکان یکنواخت و مطابق با ویژگی‌های طبیعی رقم خرما باشد.
6. بافت مناسب: خرما باید دارای بافتی طبیعی و مطلوب بوده و از لهیدگی، خشکی بیش از حد یا کریستالیزاسیون شکر (شکرک‌زدگی سطحی) به دور باشد.
استاندارد خرمای صادراتی
پارامترهای کلیدی و درجه‌بندی کیفی خرمای صادراتی
استاندارد 285 خرما را بر اساس ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی به سه درجه کیفی تقسیم می‌کند: درجه یک (ممتاز)، درجه دو و درجه سه. این درجه‌بندی به خریدار کمک می‌کند تا محصولی متناسب با نیاز و بودجه خود انتخاب کند. در جدول زیر، حدود مجاز برای عیوب مختلف در هر درجه آورده شده است.
| نوع عیب | درجه یک (ممتاز) | درجه دو | درجه سه |
|---|---|---|---|
| خرمای آسیب‌دیده، آفت‌زده و لهیده (درصد وزنی) | حداکثر 3% | حداکثر 5% | حداکثر 8% |
| خرمای دارای کلاهک جدا شده (درصد وزنی) | حداکثر 5% | حداکثر 10% | حداکثر 15% |
| خرمای نارس یا خشک (درصد وزنی) | حداکثر 2% | حداکثر 4% | حداکثر 6% |
| شکرک‌زدگی شدید (کریستالیزاسیون) (درصد وزنی) | حداکثر 5% | حداکثر 10% | حداکثر 15% |
| وجود مواد خارجی (سنگریزه، شن، قطعات گیاهی) | نباید وجود داشته باشد | حداکثر 0.05% | حداکثر 0.1% |
ویژگی‌های شیمیایی و میکروبیولوژیکی
علاوه بر ویژگی‌های ظاهری، پارامترهای شیمیایی و میکروبی نیز برای تضمین سلامت محصول از اهمیت بالایی برخوردارند.
ویژگی‌های شیمیایی:
میزان رطوبت: این پارامتر بسته به رقم خرما (نرم، نیمه‌خشک، خشک) متفاوت است. به طور کلی، میزان رطوبت باید در محدوده‌ای باشد که از فساد میکروبی و ترشیدگی جلوگیری کند. به عنوان مثال برای ارقام نیمه‌خشک مانند پیارم، رطوبت زیر 20% مطلوب است.
خاکستر کل و خاکستر نامحلول در اسید: این آزمون‌ها نشان‌دهنده میزان ناخالصی‌های معدنی (مانند شن و خاک) در محصول هستند و باید از حدود مجاز استاندارد تجاوز نکنند.
ویژگی‌های میکروبیولوژیکی:
سلامت محصول از نظر آلودگی‌های میکروبی بسیار حیاتی است. استاندارد 285 حدود مجازی را برای موارد زیر تعیین می‌کند:
شمارش کلی میکروارگانیسم‌ها
کپک و مخمر
اشریشیا کلی (E.coli)
سالمونلا
محموله‌های صادراتی باید فاقد هرگونه آلودگی میکروبی بیماری‌زا باشند.
بسته‌بندی و نشانه‌گذاری خرمای صادراتی
بسته‌بندی اولین برخورد مشتری با محصول شماست و نقش مهمی در بازاریابی و حفظ کیفیت دارد. استاندارد 285 الزامات مشخصی برای بسته‌بندی و برچسب‌گذاری تعیین کرده است.
الزامات بسته‌بندی:
1. جنس بسته‌بندی: باید از موادی ساخته شود که نو، تمیز، خشک و بی‌بو باشند و هیچ‌گونه اثر نامطلوبی بر روی رنگ، طعم و سلامت خرما نگذارند (Food Grade).
2. استحکام: بسته‌بندی باید به اندازه‌ای محکم باشد که در طی حمل و نقل و انبارداری، از محصول در برابر فشارهای فیزیکی، رطوبت و آلودگی محافظت کند.
3. تهویه: در برخی موارد، برای جلوگیری از تعریق و فساد خرما، بسته‌بندی باید دارای تهویه مناسب باشد.
الزامات نشانه‌گذاری (برچسب‌گذاری):
اطلاعات زیر باید به صورت خوانا و واضح (ترجیحاً به زبان فارسی و انگلیسی یا زبان کشور مقصد) بر روی بسته‌بندی درج شود:
نام محصول: “خرما”
نام رقم خرما (مثلاً: پیارم، مجول، زاهدی)
درجه کیفی (درجه یک، دو یا سه)
وزن خالص (Net Weight)
نام و نشانی تولیدکننده یا صادرکننده
کشور سازنده (Made in Iran)
تاریخ تولید و تاریخ انقضا
شماره سری ساخت (Batch Number)
شرایط نگهداری (مثلاً: در جای خشک و خنک نگهداری شود)
استاندارد خرمای صادراتی
صادرات خرما یک فرصت اقتصادی بزرگ برای ایران است، اما موفقیت در این عرصه بدون پایبندی به استانداردهای بین‌المللی و ملی امکان‌پذیر نیست. استاندارد ملی ایران به شماره 285 به عنوان یک سند راهبردی، تمامی پارامترهای لازم از ویژگی‌های ظاهری و شیمیایی گرفته تا بسته‌بندی و نشانه‌گذاری را برای تولید و عرضه یک محصول صادراتی باکیفیت و رقابتی مشخص کرده است. صادرکنندگان با رعایت دقیق این استاندارد می‌توانند اعتماد بازارهای جهانی را جلب کرده و جایگاه خرمای ایرانی را به عنوان یک محصول برتر در دنیا تثبیت نمایند.